Ιστορικό

Η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας βρίσκεται σε εξέλιξη εδώ και σχεδόν 25 χρόνια. Ορισμένες ημερομηνίες ορόσημα:

Κατά τη διάρκεια συνάντησης των προέδρων των ευρωπαϊκών ενώσεων ποινικού δικαίου στο πανεπιστήμιο Urbino (Ιταλία) το 1995, εγκαινιάστηκε η ιδέα ενός ευρωπαϊκού νομικού χώρου για την προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Μια ομάδα εμπειρογνωμόνων, με επικεφαλής την ομότιμη καθηγήτρια Mireille Delmas-Marty, αναλαμβάνει να αναπτύξει κατευθυντήριες αρχές σε σχέση με την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ στο πλαίσιο ενός ενιαίου ευρωπαϊκού νομικού χώρου.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων συντάσσει μία έκθεση με τίτλο «Corpus Juris: Introducing penal provisions for the purpose of the financial interests of the European Union» («Corpus Juris για τη θέσπιση ποινικών διατάξεων με στόχο την προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης»). Το Corpus Juris διατηρεί την παραδοσιακή διάκριση μεταξύ ποινικού δικαίου και ποινικής δικονομίας. Ενώ τα πρώτα 17 άρθρα είναι αφιερωμένα σε ζητήματα ουσιαστικού ποινικού δικαίου, τα άρθρα 18 έως 35 περιέχουν αρχές και κανόνες ποινικής δικονομίας, συμπεριλαμβανομένης της πρότασης για τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Το Corpus Juris προορίζεται για εφαρμογή σε ολόκληρη την επικράτεια των κρατών μελών της ΕΕ. Ωστόσο, το Corpus Juris περιλαμβάνει επίσης μια ρήτρα επικουρικότητας, καθιστώντας το εθνικό δίκαιο εφαρμοστέο όταν υπάρχει κενό στο Corpus. Επικεντρώνεται στη διαδικασία που προηγείται της δίκης, η οποία επαφίεται στις εθνικές δικαστικές αρχές, με την παρουσία του (της) Ευρωπαίου(-ας) εισαγγελέα κατά το στάδιο της δίκης, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχεια των διαδικασιών και η ίση μεταχείριση μεταξύ των προσώπων που κρίνονται, παρά τις διαφορές μεταξύ των εθνικών συστημάτων.

Διεξήχθησαν δύο σημαντικές μελέτες παρακολούθησης:

2000: Η Corpus Juris 2000 (« Florence proposal »(πρόταση της Φλωρεντίας)) αποτελεί συνέχεια του έργου του 1997, με στόχο την ανάλυση της σκοπιμότητας του Corpus Juris σε σχέση με τις νομοθεσίες των κρατών μελών. Η εν λόγω αναθεωρημένη έκδοση διατηρεί την αρχική δομή, η οποία αποτελείται από 35 άρθρα.

2003: Η μελέτη «Penal and Administrative Sanctions, Settlement, Whistleblowing and Corpus Juris in the Candidate Countries» (Ποινικές και διοικητικές κυρώσεις, συμβιβασμός, καταγγελία δυσλειτουργιών και Corpus Juris στις υποψήφιες χώρες) συντονίζεται από την Ακαδημία Ευρωπαϊκού Δικαίου (ERA), με επιστημονική συντονίστρια την καθηγήτρια Christine Van den Wyngaert. Εξετάζει τη δυνητική αποδοχή του Corpus Juris στα νομικά συστήματα των υποψηφίων χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Τον Δεκέμβριο του 2001, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την Πράσινη Βίβλο σχετικά με την ποινική προστασία των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας και τη δημιουργία ευρωπαϊκής εισαγγελικής αρχής. Αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα για τη δημιουργία της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Η Πράσινη Βίβλος αναζητεί πρακτικές λύσεις για την υλοποίηση του φιλόδοξου και καινοτόμου έργου της ευρωπαϊκής εισαγγελικής αρχής. Η Επιτροπή σημειώνει ότι οι συντάκτες του Corpus Juris πρότειναν υψηλό επίπεδο εναρμόνισης του ουσιαστικού ποινικού δικαίου, αλλά θεωρεί ότι η εναρμόνιση αυτή πρέπει να είναι ανάλογη προς τον ειδικό στόχο της ποινικής προστασίας των οικονομικών συμφερόντων της Κοινότητας. Η συζήτηση περιορίζεται στην ελάχιστη προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία της ευρωπαϊκής εισαγγελικής αρχής.

Το Corpus Juris και, ειδικότερα, η επακόλουθη διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας είναι διαδεδομένη εδώ και πολλά χρόνια και συζητείται συχνά στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα κράτη μέλη από τα εθνικά κοινοβούλια, τους κυβερνητικούς αξιωματούχους και τους ακαδημαϊκούς. Προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον στους ακαδημαϊκούς της Λατινικής Αμερικής και της Κίνας και χρησιμοποιείται ως πρότυπο για την αναθεώρηση του ποινικού κώδικα στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης πριν από την προσχώρησή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Συνθήκη της Λισαβόνας παρέχει την επί μακρόν επιδιωκόμενη νομική βάση για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Σύμφωνα με το άρθρο 86 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (η οποία θεσπίστηκε με τη Συνθήκη της Λισαβόνας), το Συμβούλιο - με ομόφωνη απόφαση μετά από έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου – μπορεί να συστήσει την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία«από τη Eurojust». Επιτρέπει επίσης, μετά από πρωτοβουλία μιας ομάδας τουλάχιστον εννέα κρατών μελών, να ζητηθεί η έκδοση απόφασης από το Συμβούλιο και να συσταθεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία μέσω ενισχυμένης συνεργασίας.

Κατά τα έτη που ακολούθησαν μετά την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Λισαβόνας, η Επιτροπή πραγματοποιεί προπαρασκευαστικές εργασίες –μεταξύ άλλων εργαστήρια εμπειρογνωμόνων, διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη και εκπονεί περαιτέρω επιστημονικές μελέτες.

Τον Ιούλιο του 2013, η Επιτροπή υποβάλλει την πρότασή της για κανονισμό. Επιδιώκει τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και τον καθορισμό των αρμοδιοτήτων και των διαδικασιών της. Ορίζει την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ως ανεξάρτητο όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με αρμοδιότητα να καθοδηγεί, να συντονίζει και να εποπτεύει ποινικές έρευνες και να διώκει υπόπτους στα εθνικά δικαστήρια σύμφωνα με μια κοινή πολιτική δίωξης. Όσον αφορά τον ορισμό των ποινικών αδικημάτων που θίγουν τα οικονομικά συμφέροντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η πρόταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας αναφέρεται στις λύσεις της προτεινόμενης οδηγίας ΠΟΣ.

Τον Οκτώβριο του 2017, το Συμβούλιο εξέδωσε τον κανονισμό «σχετικά με την εφαρμογή ενισχυμένης συνεργασίας για τη σύσταση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας». Ο παρών κανονισμός καθορίζει την εντολή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας και δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις 31 Οκτωβρίου 2017.

Η ημερομηνία αυτή είναι σημαντική λόγω της ακόλουθης περίληψης (άρθρο 120): Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αναλαμβάνει τα καθήκοντα διερεύνησης και δίωξης που της ανατίθενται δυνάμει του παρόντος κανονισμού σε ημερομηνία που θα καθοριστεί με απόφαση της Επιτροπής βάσει πρότασης του (της) ευρωπαίου(-ας) γενικού(-ής) εισαγγελέα αφού πρώτα συσταθεί η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία. Η απόφαση της Επιτροπής δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ημερομηνία που θα οριστεί από την Επιτροπή δεν μπορεί να τοποθετηθεί χρονικά νωρίτερα από τρία έτη μετά την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού.

Αυτό σημαίνει ότι η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία δεν μπορεί να ξεκινήσει την επιχειρησιακή φάση της πριν από τις 20 Νοεμβρίου 2020. Η ημερομηνία θα αποφασιστεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει πρότασης του (της) Ευρωπαίου(-ας) γενικού(-ής) εισαγγελέα.

2019: Η πρώτη Ευρωπαία γενική εισαγγελέας, η Laura Kövesi, διορίζεται από το Συμβούλιο στις 14 Οκτωβρίου 2019. Ο διορισμός της επιβεβαιώνεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο λίγες ημέρες αργότερα.

2020: Το Συμβούλιο διορίζει 22 Eυρωπαίους(-ες) εισαγγελείς, έναν για κάθε συμμετέχον κράτος μέλος της ΕΕ, στις 27 Ιουλίου 2020. Οι Eυρωπαίοι(-ες) εισαγγελείς και η Ευρωπαία γενική εισαγγελέας ορκίζονται ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ στις 28 Σεπτεμβρίου 2020.

2021: Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία αρχίζει να λειτουργεί την 1η Ιουνίου 2021, αφού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαιώσει επίσημα την ημερομηνία έναρξης στις 26 Μαΐου 2021.

2022: Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία εκδίδει την πρώτη ετήσια έκθεσή της.

Υποσημειώσεις

Προσαρμογή κειμένου από:

• Francesco De Angelis. Ευρωπαϊκή Εισαγγελία - Παρελθόν, παρόν και μέλλον
• Mireille Delmas-Marty et al. Corpus Juris: Introducing Penal Provisions for the Purpose of the Financial Interests of the European Union (Παρίσι: Economica, 1997)