Kontekst

Prace nad utworzeniem Prokuratury Europejskiej (EPPO) trwały przez prawie 25 lat. Kilka kluczowych dat:

Podczas spotkania przewodniczących stowarzyszeń europejskiego prawa karnego na Uniwersytecie w Urbino (Włochy) w 1995 r. powstaje pomysł utworzenia europejskiej przestrzeni prawnej w celu ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich. Zadaniem grupy ekspertów pod przewodnictwem profesor emeritus Mireille Delmas-Marty jest opracowanie zasad przewodnich dotyczących ochrony interesów finansowych UE w prawie karnym w ramach jednolitej europejskiej przestrzeni prawnej.

Grupa ekspertów sporządza sprawozdanie zatytułowane „Corpus Iuris: Wprowadzenie przepisów karnych do celów interesów finansowych Unii Europejskiej”. Corpus Iuris utrzymuje tradycyjne rozróżnienie między prawem karnym a postępowaniem karnym. Podczas gdy pierwsze 17 artykułów dotyczy kwestii prawa karnego materialnego, art. 18–35 zawierają zasady i przepisy dotyczące postępowania karnego, w tym wniosek dotyczący utworzenia prokuratora europejskiego. Corpus Iuris ma być stosowany na całym terytorium państw członkowskich UE. Corpus Iuris zawiera jednak również klauzulę pomocniczości, zgodnie z którą prawo krajowe ma zastosowanie w przypadku luki w Corpus. Koncentruje się on na postępowaniu przedprocesowym, natomiast proces sądowy odbywa się przed sądem krajowym, przy czym prokurator europejski jest obecny na etapie procesu, aby zapewnić ciągłość postępowania i równe traktowanie osób sądzonych pomimo różnic między systemami krajowymi.

Przeprowadzono dwa ważne badania uzupełniające:

2000 r.: Corpus Iuris 2000 („Propozycja z Florencji”) jest kontynuacją projektu z 1997 r., a jego celem jest analiza wykonalności Corpus Iuris w odniesieniu do ustawodawstw państw członkowskich. Ta zmieniona wersja zachowuje pierwotną strukturę, na którą składa się 35 artykułów.

2003 r.: Opracowanie „Sankcje karne i administracyjne, ugoda, sygnalizowanie nieprawidłowości i Corpus Iuris w krajach kandydujących” jest koordynowane przez Akademię Prawa Europejskiego (ERA), a koordynatorem naukowym jest profesor Christine Van den Wyngaert. Przeanalizowano w nim potencjalne przyjęcie Corpus Iuris do systemów prawnych krajów kandydujących z Europy Środkowej i Wschodniej.

W grudniu 2001 r. Komisja Europejska publikuje zieloną księgę w sprawie ochrony prawnokarnej interesów finansowych Wspólnoty oraz ustanowienia prokuratora europejskiego. Jest to ważny krok w kierunku utworzenia Prokuratury Europejskiej. W zielonej księdze poszukuje się praktycznych rozwiązań w zakresie realizacji ambitnego i innowacyjnego projektu prokuratura europejskiego. Komisja zauważa, że autorzy Corpus Iuris zaproponowali wysoki poziom harmonizacji prawa karnego materialnego, ale uważa, że taka harmonizacja musi być proporcjonalna do szczególnego celu, jakim jest ochrona karna interesów finansowych Wspólnoty. Debata ogranicza się do minimalnych wymogów, jakie musi spełnić prokurator europejski, aby móc skutecznie działać.

Corpus Iuris, a w szczególności późniejsze kształtowanie EPPO, dominuje od wielu lat i jest często omawiane w Parlamencie Europejskim i w państwach członkowskich przez parlamenty narodowe, urzędników państwowych i naukowców. Budzi on duże zainteresowanie wśród naukowców w Ameryce Łacińskiej i w Chinach, a także jest wykorzystywany jako wzór do rewizji kodeksów karnych w krajach Europy Środkowo-Wschodniej przed ich przystąpieniem do Unii Europejskiej.

Traktat z Lizbony zapewnia długo oczekiwaną podstawę prawną dla utworzenia EPPO. Zgodnie z art. 86 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wprowadzonego Traktatem z Lizbony) Rada − w drodze jednomyślnej decyzji po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego − może ustanowić Prokuraturę Europejską „w oparciu o Eurojust”. Pozwala on również na podjęcie inicjatywy przez grupę co najmniej dziewięciu państw członkowskich, aby wystąpić o decyzję Rady i ustanowić EPPO w drodze wzmocnionej współpracy.

W latach następujących po wejściu w życie traktatu lizbońskiego Komisja prowadzi prace przygotowawcze − w tym warsztaty eksperckie, konsultacje z zainteresowanymi stronami oraz zlecanie dalszych badań naukowych.

W lipcu 2013 r. Komisja przedstawia swój wniosek dotyczący rozporządzenia. Jego celem jest ustanowienie Prokuratury Europejskiej oraz określenie jej kompetencji i procedur. Tworzy Prokuraturę Europejską jako niezależny organ Unii Europejskiej posiadający kompetencje w zakresie kierowania postępowaniami przygotowawczymi, koordynowania i nadzorowania ich oraz wnoszenia i popierania oskarżeń przeciwko podejrzanym w sądach krajowych zgodnie ze wspólną polityką wnoszenia i popierania oskarżeń. W zakresie definicji przestępstw naruszających interesy finansowe Unii Europejskiej wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie EPPO odwołuje się do rozwiązań zawartych w projektowanej dyrektywie PIF.

W październiku 2017 r. Rada przyjmuje rozporządzenie „wdrażające wzmocnioną współpracę w zakresie ustanowienia Prokuratury Europejskiej”. To rozporządzenie określa mandat EPPO i zostaje opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej 31 października 2017 r.

Data ta jest ważna ze względu na następujący fragment (art. 120): Prokuratura Europejska podejmuje zadania związane z prowadzeniem postępowań przygotowawczych oraz z wnoszeniem i popieraniem oskarżeń powierzone jej na mocy niniejszego rozporządzenia, począwszy od daty, która zostanie określona decyzją Komisji na wniosek Europejskiego Prokuratora Generalnego, po tym, jak zostanie ustanowiona Prokuratura Europejska. Decyzja Komisji zostaje opublikowana w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Data, którą ma określić Komisja, nie będzie przypadać wcześniej niż trzy lata po dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia.

Oznacza to, że EPPO może rozpocząć swoją fazę operacyjną nie wcześniej niż 20 listopada 2020 r. Data zostanie ustalona przez Komisję Europejską na podstawie wniosku Europejskiego Prokuratora Generalnego.

2019 r.: Pierwsza Europejska Prokurator Generalna, Laura Kövesi, zostaje mianowana przez Radę 14 października 2019 r. Jej nominacja zostaje potwierdzona przez Parlament Europejski kilka dni później.

2020 r.: 27 lipca 2020 r. Rada mianuje 22 prokuratorów europejskich, po jednym dla każdego z uczestniczących państw członkowskich UE, 28 września 2020 r. prokuratorzy europejscy i Europejska Prokurator Generalna składają uroczystą przysięgę przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej

2021 r.: Prokuratura Europejska rozpoczyna działalność 1 czerwca 2021 r., po oficjalnym potwierdzeniu przez Komisję Europejską daty rozpoczęcia działalności w dniu 26 maja 2021 r.

2022 r.: Prokuratura Europejska sporządza pierwsze sprawozdanie roczne.

Przypisy

Tekst zaadaptowany z:

• Francesco De Angelis. The European Public Prosecutor’s Office (EPPO) – Past, Present, and Future [Prokuratura Europejska (EPPO) − przeszłość, teraźniejszość i przyszłość]
• Mireille Delmas-Marty i in. Corpus Iuris: Introducing Penal Provisions for the Purpose of the Financial Interests of the European Union [Wprowadzenie przepisów karnych do celów interesów finansowych Unii Europejskiej] (Paryż: Economica, 1997).